İşçilik Alacakları ve Tazminatlar

İşçilik Alacakları ve Tazminatlar

🔹 Kıdem tazminatı nedir, nasıl hesaplanır?

Kıdem tazminatı, işçinin aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalıştıktan sonra;

• İşveren tarafından haksız nedenle işten çıkarılması,

• İşçinin askerlik, evlilik, emeklilik gibi kanunen haklı nedenlerle işten ayrılması,

• İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanması (örneğin ücretin ödenmemesi, sağlık sorunları, mobbing),

• İşçinin vefatı

durumlarında ödenen tazminattır.

📌 Hesaplama:
Brüt maaş üzerinden her yıl için 30 günlük brüt ücret esas alınır.
Örnek: 6 yıl çalışan ve brüt maaşı 20.000 TL olan işçi:
6 x 20.000 TL = 120.000 TL kıdem tazminatı alabilir.
Tavan tutar her yıl değişir (2025 yılı için tavan ~35.000 TL civarındadır).

🔹 İşçi işten kendi isteğiyle ayrılırsa tazminat alabilir mi?

Genel kural: İşçi istifa ederse tazminat alamaz.

Ancak şu istisnalar varsa kıdem tazminatı alınabilir:

• Kadın işçi evlendikten sonraki 1 yıl içinde ayrılırsa

• İşçi SGK’dan yazı alarak “emeklilik şartlarını tamamladığını” beyan ederse

• Askerlik nedeniyle ayrılırsa

• İşverenin ağır ihlalleri nedeniyle haklı fesih yapılırsa (örneğin maaş ödenmemesi)

Bu durumlarda fesih bildirimi doğru hazırlanmalı, delillerle desteklenmeli ve arabuluculuk süreci başlatılmalıdır.

🔹 Haklı nedenle fesih nedir? Örnekler nelerdir?

İşçi, iş sözleşmesini tek taraflı olarak derhal sona erdirebilir. Buna haklı nedenle fesih denir ve İş Kanunu’nun 24. maddesinde düzenlenmiştir.
Başlıca sebepler:

1. Ücret ve diğer hakların ödenmemesi

2. İş yerinde psikolojik şiddet (mobbing), hakaret, taciz

3. Çalışma koşullarının işçinin sağlığına aykırı olması

4. İşverenin suç işlemesi veya güveni kötüye kullanması

Bu durumda işçi, kıdem tazminatını ve varsa diğer alacaklarını talep edebilir. Ancak ayrılmadan önce hukuki danışmanlık alınması, hak kaybını önler.

🔹 Fazla mesai ücreti nedir, nasıl ispat edilir?

Fazla mesai, haftalık 45 saati aşan çalışma için ödenmelidir.

• Fazla mesai ücreti: Saatlik brüt ücretin %50 fazlasıdır.

• Resmi tatil ve bayram günleri çalışması: 1 güne karşılık 2 günlük ücret ödenmelidir.

📌 İspat:
İşçi, fazla çalışmayı tanık, puantaj, yazışma, kamera, giriş/çıkış kayıtları gibi delillerle ispat etmelidir.
İşveren fazla çalışma yaptırdıysa, bunun için yazılı onay da alınmalıdır.

🔹 İhbar tazminatı nedir? Kim, kime öder?

İş sözleşmesi, belirli süre önce haber verilmeden feshedilirse, ihbar tazminatı doğar.
Kim ihlal ederse, diğer tarafa ödeme yapar.

📌 Süreler:

• 6 aya kadar çalışan: 2 hafta

• 6 ay – 1.5 yıl: 4 hafta

• 1.5 – 3 yıl: 6 hafta

• 3 yıldan fazla: 8 hafta

Bu sürelere uyulmazsa, karşı tarafa brüt maaş üzerinden hesaplanan tazminat ödenir.

🔹 İşçi alacakları nelerdir?

İşten çıkan/çıkarılan işçi, aşağıdaki tüm alacak kalemlerini talep edebilir:

• Kıdem tazminatı

• İhbar tazminatı

• Fazla mesai ücreti

• Hafta tatili ücreti

• Ulusal bayram ve genel tatil ücretleri

• Yıllık izin ücretleri

• Yol, yemek, prim, AGİ gibi yan haklar

• Ayrımcılık tazminatı

• Kötü niyet tazminatı

• Sendikal tazminat

• Manevi tazminat (mobbing vb. durumlarda)

Her kalemin kanıtlanabilir olması, taleplerin eksiksiz ve doğru şekilde yöneltilmesi gerekir.

🔹 Alacaklarımı tahsil etmek için ne yapmalıyım?

2023 itibarıyla işçi alacakları ve işe iade davaları için arabuluculuk zorunludur.

🟢 Süreç şu şekilde işler:

1. Arabuluculuk başvurusu (genellikle 3 hafta içinde sonuçlanır)

2. Uzlaşma sağlanmazsa dava açılır

3. Dava süreci iş mahkemelerinde yürütülür

Arabuluculukta uzlaşılsa bile, ödenecek miktar ve şartlar konusunda tecrübeli bir avukattan destek alınmalıdır. Aksi takdirde işçi, haklarının bir kısmından feragat etmiş olabilir.

🔹 Zamanaşımı süreleri nelerdir?

İşçilik alacaklarında zamanaşımı süreleri şöyledir:

• Kıdem ve ihbar tazminatı: 5 yıl (2017 sonrası için)

• Yıllık izin ücreti: 5 yıl

• Fazla mesai, hafta tatili, UBGT: 5 yıl

• Manevi tazminat: 2 yıl

• İş kazası nedeniyle açılacak tazminat davaları: 10 yıl

Zamanaşımı süresi, işten çıkış tarihinden itibaren başlar. Bu nedenle zamanında işlem yapılmazsa hak kaybı yaşanır.

📌 Sonuç:

İşçilik alacakları, hak edişten tahsilata kadar teknik ve usule ilişkin birçok ayrıntı barındırır.
Hatalı bir fesih, yanlış yazılmış ihtar veya süresi içinde başlatılmamış bir süreç, işçinin tüm haklarını kaybetmesine neden olabilir.

YASAL UYARI

İnternet sitemizde yer alan bilgiler SFM Hukuk ve Danışmanlık tarafından, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak yayımlanmıştır. İşbu internet sitesinde bulunan bilgi ve sair içerik hukuki tavsiye niteliği taşımamakta olup büromuz, ziyaretçilerin bu internet sitesine dayanarak gerçekleştirdiği işlemlerden , bu sitede yer alan hukuki nitelikteki her türlü bilgi, yazı ve sair içeriklerin doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmasından dolayı oluşacak zararlardan hiçbir şekilde sorumlu değildir. Sitede yer alan bilgilerin izinsiz kullanılması yasaktır.